Kennisdatabase

Inhoud

Basisregels voor invoeren van de hoofdvorm

Door de keuze voor full Network Zone authority control op de tags 100/600/700 in het bibliografische record verschuift het belang van regelgeving over de correcte vorm van persoonsnamen van het bibliografische record naar het authority record. In plaats van telkens opnieuw te moeten oordelen op welke manier de auteursnaam correct moet worden opgenomen in het bib record, volstaat het nu om een correct authority record aan te maken met 1 hoofdvorm met de persoonsnaam zoals we die elke keer zullen overnemen in de bibliografische records. Het authority record wordt vervolledigd met verwijzingstermen (400 en 500) die helpen om het authority record beter opzoekbaar te maken, zowel in Alma (via de F3-functionaliteit) als in Limo.

Verderop volgen specifieke regels voor de verschillende vormen van persoonsnamen die we kunnen aantreffen, maar allereerst zijn er een aantal belangrijke basisregels:

• Als hoofdvorm wordt gekozen voor de naam waaronder de persoon het meest gekend is. Andere vormen van de naam en andere namen voor dezelfde persoon worden zoveel mogelijk als verwijzingstermen opgenomen om de opzoekbaarheid te maximaliseren. Een aantal specifieke gevallen worden hieronder verder behandeld.
  

• De meest volledige naamsvorm wordt, indien gekend, ook steeds in het authority record opgenomen: dat kan als hoofdvorm (als deze naamsvorm ook de meest gebruikte vorm is) of als verwijzingsterm. Initialen van voornamen worden daarbij zoveel mogelijk aangevuld. Om initialen aan te vullen maken we niet alleen gebruik van de documenten zelf of de LOC authority records die we via Alma kunnen raadplegen en kopiëren maar zoeken we desnoods verder in externe bronnen zoals de Virtual International Authority File (VIAF), de International Standard Name Identifier databank (ISNI) en andere referentiebestanden.
  

• De hoofdvorm wordt indien mogelijk volgens een vaste structuur genoteerd: Familienaam, Voornaam/Voornamen. Tussen de verschillende delen van de familienaam en tussen de voornamen wordt een spatie geplaatst. Tussen initialen wordt echter geen spatie geplaatst.
  

• Om een auteur eenvoudig te kunnen identificeren met een authority record is het belangrijk dat de authority records voorzien zijn van bijkomende informatie, zeker in het geval van homoniemen of erg gelijkende namen. Gebruik daarom de andere subvelden van de tag 100, vooral $$d voor biografische data en $$g voor bijkomende informatie (in het Engels), om het onderscheid tussen verschillende personen duidelijk te maken. In de tag 678 van het authority record kan ook nog meer uitgebreide informatie worden opgenomen. De inhoud van deze tag is niet rechtstreeks zichtbaar in de resultatenlijst van een F3-zoekopdracht, maar kan wel geraadpleegd worden door op de View-knop achter een heading te klikken.
  

• Maak maximaal gebruik van de mogelijkheid om LOC authority records te kopiëren naar de Network Zone (via de knop 'Copy to Network') maar zorg er in deze workflow zeker voor dat je de hoofdvorm van het gekopieerde authority record aanpast naar de LIBISnet-regelgeving. Op die manier integreren we de rijkdom van de LOC authority records (vaak vele verwijzingstermen, biografische informatie én systeemnummers) naadloos in ons eigen authority bestand.
  

• Wanneer je nieuwe Network Zone authority records aanmaakt, is het aan te raden om niet alleen werk te maken van een correcte hoofdvorm maar meteen ook zoveel mogelijk nuttige verwijzingstermen toe te voegen: gekende pseudoniemen, varianten van de naam in andere talen, ...
  

Kiezen tussen Seen from (400) en See Also (500)

Zoals alle authority records kunnen ook authority records voor personen twee types verwijzingstermen bevatten.

In 400-tags worden niet-geauthoriseerde vormen van de naam van de persoon opgenomen. Deze zijn enkel bedoeld om de opzoekbaarheid van de persoon (en diens authority record) in Alma én in Limo te verbeteren. Deze termen verwijzen binnen 1 authority record van een niet-gebruikte naamsvorm naar de gebruikte naamsvorm (de hoofdvorm). Er zijn vele redenen om in een authority record bijkomende naamsvormen aan te brengen in 400-tags. In grote lijnen:

• Wanneer er onduidelijkheid is over de juiste of de te verkiezen schikking van voor- en familienamen: bv. bij Engelse samengestelde namen, bij namen van heiligen of Renaissance-auteurs, ...
  

• Bij namen die op verschillende manieren kunnen geschreven worden: bv. Griekse namen die een Griekse en Latijnse spellingvariant hebben
  

• Bij auteurs waarvan de naam in verschillende talen bekend is: bv. humanistische auteurs met naam in de volkstaal en in het Latijn
  

• Bij Slavische namen waar door de aparte diakritische tekens en spelling en mogelijke transcriptievarianten de naam best in verschillende vormen in het authority record wordt opgenomen.
  

• Bij omschrijvende auteursaanduidingen zoals bv. 'geschreven door een Kempense duivenmelker' waarbij de eigenlijke naam van de auteur gekend is.
  

In het hoofdstuk over bijzondere namen vind je voor vele van deze gevallen meer nauwkeurige regels om te bepalen welke vorm als hoofdvorm wordt opgenomen en welke als 400-verwijzingsterm.

In 500-tags worden andere geauthoriseerde vormen van de naam van de persoon opgenomen. Sommige auteurs zijn bekend (en hebben gepubliceerd) onder verschillende namen. In dergelijke gevallen kunnen er twee (of zelfs meer) authority records worden aangemaakt waarbij deze verschillende gebruikte namen telkens de hoofdvorm zijn. Door in 500-tags de andere gebruikte naam of namen over te nemen worden verwijzingen gelegd tussen authority records. 500-tags komen veel minder frequent voor dan 400-tags. In standaard authority records van personen zijn er twee specifieke gevallen aan te duiden:

• Bij pseudoniemen van auteurs die zowel onder één of meerdere pseudoniemen als onder hun eigen naam schrijven. In die gevallen wordt voor de eigen naam en voor elk van de pseudoniemen een afzonderlijk authority record gemaakt en verwijzen 500-tags van het ene naar het andere authority record (zie 'Bijzondere namen' voor extra info).
  

• Bij collectieve auteursaanduidingen (bv. de gebroeders Grimm) wordt een afzonderlijk authority record aangemaakt voor elk van de leden van het collectief. 500-tags leggen dan verwijzingen tussen de verschillende authority records.
  

In authority records voor personen met een naam in niet-Latijns schrift komen 500-tags vaker voor.

Het gebruik van de indicatoren

De indicatoren worden in de tags met hoofdvorm en verwijzingstermen in het authority record op dezelfde manier gebruikt als in de tags 100/700 van het bibliografische record. Indicator 2 is altijd blank. Indicator 1 daarentegen wordt gebruikt om aan te duiden wat voor naamtype volgt in $$a van de tag.

Naamtype voornaam - indicator 1 = 0

1. De naam bestaat enkel uit een of meerdere voornamen of uit een voornaam met toevoegingen, hetzij in $$a zelf, hetzij in volgende subvelden, waarbij de voornaam echter vooraan in $$a blijft staan.

2. De naam bestaat enkel uit initialen. Meestal zal het om verwijzingstermen gaan maar dit kan ook een hoofdvorm zijn indien de initialen niet kunnen aangevuld worden.

Naamtype familienaam - indicator 1 = 1

1. De naam in $$a bestaat uit een combinatie van één of meerdere voornamen en een achternaam, waarbij de volgorde wordt omgedraaid zodat de achternaam vooraan staat.

2. De naam bestaat enkel uit een achternaam.

• 100 1_ $$a Caminotto $$d 19th century $$g Italian composer

Opgelet: bij het overnemen van de hoofdvorm van een authority record in een 700 tag van het bibliografisch record worden de indicatorwaarden niet overgebracht. Je moet dus zelf in het bib record de indicatorwaarden in de tag 700 invullen!

Regels m.b.t. naamtype voornaam

Naam enkel gekend onder voornaam/voornamen

De voornaam of voornamen worden opgenomen in $$a en van elkaar gescheiden door een spatie.

Voornaam met toenaam of vaste toevoeging

De toenaam of vaste toevoeging wordt na de voornaam of voornamen in $$a geplaatst. Tussen elk deel van de naam komt een spatie.

Voornaam met een rangtelwoord

De voornaam wordt in $$a en het rangtelwoord in $$b geplaatst. Dit subveld wordt enkel gebruikt voor rangaanduidingen van vorsten, hoge adel en pausen.

Voornamen met titels, predikaten, achtervoegsels, afkortingen van de kloosterorde

De voornaam wordt in $$a gezet en de titels, achtervoegsels en dergelijke in $$c

Andere toevoegingen aan een voornaam

Bijkomende informatie over de persoon wordt in de subvelden $$d (biografische data) en $$g (bijkomende info, in het Engels) geplaatst.

Regels m.b.t. naamtype familienaam

Enkelvoudige familienaam

1. De familienaam in de eerste naamval vormt het eerste deel en wordt ingevoerd in $$a. Er is 1 uitzondering: bepaalde Latijnse namen in de genitiefvorm zijn patronymica. In dit geval mogen ze niet in de nominatiefvorm worden opgenomen.

Achter de familienaam volgen na komma spatie de voornamen, ook in $$a.

Samengestelde familienamen

Een samengestelde familienaam bestaat uit verschillende delen die van elkaar gescheiden worden door een spatie of een koppelteken. Na komma spatie volgen de voornamen.

Familienamen met voorvoegsels

Familienamen met een prefix (partikel) worden behandeld als samengestelde namen. Er wordt geen inversie toegepast zoals dat in vele andere authority bestanden (incl. Library of Congress!) wel het geval is. Alle delen van den achternamen worden opgenomen in $$a, gescheiden door een spatie of door een apostrof/afkappingsteken.

Familienaam zonder voornaam noch initiaal van de voornaam

De familienaam komt in $$a.

Familienaam enkel gekend onder de initialen

De initialen van de familienaam komen in $$a. Eventuele voornamen of de initialen volgen na komma spatie. Als niet duidelijk is wat familienaam is en wat voornaam, dan voer je de naam in zoals hij op de publicatie voorkomt. Let dan wel op de eerste indicator.

Familienamen met predikaten, achtervoegsels en dergelijke

Predikaten, titels, graden en dergelijke worden in de regel niet opgenomen. Uitzonderingen hierop zijn: titels van vorsten of prinsen en afkortingen van de orde van kloosterlingen. Dergelijke informatie kan ook opgenomen als bijkomend element om verschillende personen te onderscheiden, vooral dan bij homoniemen of auteurs waar enkel de familienaam van gekend is.

Indien opgenomen worden deze aanduidingen in $$c geplaatst. Ook achtervoegsels om generaties te onderscheiden worden in $$c geplaatst. Dit geldt ook voor, vaak Amerikaanse, namen die een rangtelwoord als generatie-aanduiding hebben.

Gemeenschappelijke familienaam met collectieve aanduiding

Wanneer twee of meer auteurs gezamenlijk publiceren onder de gemeenschappelijke familienaam, voorafgegaan of gevolgd door een collectieve aanduiding, dan worden afzonderlijke authority records aangemaakt voor de individuele personen. In die authority records wordt de collectieve naam als 400-verwijzingsterm opgenomen. In elk van de authority records worden ook 500-tags opgenomen die verwijzen naar de andere authority records.

Toevoegingen aan familienamen

Ook hier worden de subvelden $$d en $$g (in het Engels) gebruikt om bijkomende informatie op te nemen over de persoon zodat authority records van personen met gelijkende of gelijke namen sneller onderscheiden kunnen worden.

Bijzondere naamtypes

Adellijke namen

Niet-geïdentificeerde auteursaanduidingen

1. Auteursaanduidingen die geen persoonsnaam zijn en die niet kunnen geïdentificeerd worden met een bepaalde persoon, worden opgenomen in afzonderlijke authority records. Wanneer een auteursaanduiding wel met een bepaalde persoon kan vereenzelvigd worden, wordt deze aanduiding als verwijzingsterm in het authority record van die persoon opgenomen.

2. Wanneer een auteursnaam verborgen wordt met schuilletters, schuiltekens of een schuilspreuk, wordt een afzonderlijk authority record aangemaakt indien deze schuilvorm niet met een persoon kan geïdentificeerd worden. Is dit wel het geval, dan wordt de schuilvorm een verwijzingsterm.

Pseudoniemen

De basisregel is dat de naam waaronder een auteur het meest gekend is, als hoofdvorm in een authority record wordt opgenomen.

Engelse en Amerikaanse namen

Deze zijn doorgaans slechts in schijn dubbele familienamen. Het eerste gedeelte van een dergelijke naam gaat niet als familienaam over van vader op zoon en is daarom niet tot de familienaam te rekenen. Vanzelfsprekend verbetert een verwijzingsterm met de 'foute' volgorde wel de opzoekbaarheid.

Spaanse en Portugese namen

1. Spaanse en Portugese achternamen bestaan vaak uit twee delen afkomstig uit het eerste deel van de achternamen van resp. vader en moeder. Deze delen zijn soms verbonden door 'y'.

Voorbeelden:

2. Bij Portugese samengestelde namen echter is in vele gevallen de familienaam van de moeder het eerste deel van de achternaam, gevolgd door de familienaam van de vader. Die laatste wordt dan vooraan geplaatst terwijl de familienaam van de moeder na de voornaam volgt.

3. Spaanse en Portugese namen die beginnen met een prefix (de, da, do, dos, das, d') volgen de algemene regel. Het prefix komt dus vooraan in de hoofdvorm.

Griekse en Latijnse namen

1. Griekse en Latijnse namen met ae/oe of e: bij namen van klassieke oorsprong die zowel met ae of oe als e kunnen worden geschreven, wordt als hoofdvorm de vorm met ae of oe genomen.

2. Namen met i, j, u en v: in de hoofdvorm van een Latijnse naam worden i en u als j en v geschreven wanneer ze medeklinkers zijn en als i en u wanneer ze klinkers zijn. De variant wordt opgenomen als verwijzingsterm.

3. Klassieke Griekse auteurs en Byzantijnse auteurs: als hoofdvorm wordt voor deze auteurs de Latijnse vorm opgenomen. De Griekse variant wordt een verwijzingsterm.

4. Klassieke Latijnse auteurs: de namen van klassieke Latijnse auteurs worden opgenomen in hun oorspronkelijke Latijnse vorm, tenzij een andere vorm meer bekend is. Het naamdeel waaronder de auteur het meest bekend is, wordt voorop geplaatst in de hoofdvorm. Andere schikkingen kunnen eventueel als verwijzingsterm de opzoekbaarheid verbeteren.

5. Verlatijnste en vergriekste namen: de verlatijnste of vergriekste naam wordt als hoofdvorm gekozen wanneer de oorspronkelijke naam (bv. Nederlands of Frans) onbekend of minder bekend is. Deze wordt dan een verwijzingsterm. Vooral voor heel wat humanistische auteurs is dit het geval.

Hongaarse namen

1. In Hongaarse publicaties staat de familienaam voor de voornaam. Deze mogen dus niet omgekeerd worden om er een hoofdvorm van te maken. Een aantal namen zoals Lajos, Miklós, Sándor, Zoltán kunnen zowel familienaam als voornaam zijn.

Het laatste naamdeel kan een suffix hebben. Zo betekent het suffix -né bij de naam van een man 'vrouw van'. Raadpleeg een specialist of consulteer internationale authority bestanden om de juiste hoofdvorm te bepalen.

Tsjechische en Slovaakse namen

Op de titelpagina van een Tsjechische of Slovaakse publicatie worden de namen van de auteurs meestal in de nominatief aangetroffen maar ze kunnen ook in de genitief staan. Ook voor deze auteurs en hun authority records raadpleeg je best een specialist of externe authority bestanden.

Middeleeuwse en Renaissancenamen

1. Van Middeleeuwse auteurs wordt in de regel de voornaam als eerste deel opgenomen, in de Latijnse vorm, tenzij de naam van de auteur in zijn of haar landstaal beter bekend is. Toenamen die samen met de voornaam de gehele naam uitmaken, komen in dezelfde taal als de voornaam. Andere mogelijke vormen worden verwijzingstermen.

2. Bij Renaissancenamen wordt bij voorkeur de achternaam of de toenaam hoofdvorm tenzij de voornaam meer bekend is. Opnieuw kunnen andere schikkingen ingevoerd worden als verwijzingstermen.

Namen van kloosterlingen

1. Bij namen van reguliere geestelijken wordt de afkorting van de orde ingevoerd in $$c. Deze afkorting wordt ingevoerd met hoofdletters en punten tussen de letters maar zonder spaties. Klik hierna voor een lijst van afkortingen van vaak voorkomende ordes en congregaties.

2. Wanneer de geestelijke zijn gewone familienaam behoudt, geldt de algemene regel 'familienaam, voornaam'

3. Binnen bepaalde ordes is het gebruikelijker om systematisch de kloosternaam te gebruiken. Dit is meestal een voornaam, al dan niet met een toevoeging. In de hoofdvorm blijft dan de voornaam vooraan. Zijn of haar wereldlijke naam kan als verwijzingsterm worden opgenomen.

Namen van pausen

Bij namen van pausen wordt de Latijnse vorm als hoofdvorm opgenomen, gevolgd door het rangtelwoord in Romeinse cijfers in $$b. De wereldlijke naam of andere namen worden als verwijzingsterm opgenomen.

Namen van bisschoppen en kardinalen

De naam waaronder de meeste publicaties zijn verschenen, wordt opgenomen als hoofdvorm.

Namen van heiligen en zaligen

Deze namen worden ingevoerd in de Latijnse vorm, meestal beginnend met de voornaam. Is de heilige of zalige beter bekend onder zijn of haar familienaam, dan wordt deze vooraan geplaatst. Bij herhaling: andere schikkingen kunnen als verwijzingsterm helpen om de opzoekbaarheid te verbeteren.

Patroniemen

Patroniemen worden als een familienaam beschouwd. Opgelet: bepaalde Latijnse namen in de genitiefvorm zijn ook patroniemen. In dat geval mogen ze bij omzetting van de genitiefvorm van de naam op de titelbladzijde niet omgezet worden naar de nominatief in de hoofdvorm van het authority record.

Vorsten, prinsen en dergelijke

Vorsten, prinsen en hoge edellieden zijn meestal gekend onder hun voornaam of voornamen. Deze worden ingevoerd in $$a en de hoofdvorm wordt ingevoerd met zoveel mogelijk informatie in de subvelden $$b (rangnummer), $$c (titulatuur), $$d (biografische data) en $$g (eventueel bijkomende informatie, in het Engels).

Vrouwelijke auteurs

Colofon