Kennisdatabase

Inhoud

Wat zijn schoolmethodes en methodebeschrijvingen?

Publicaties voor het onderwijs, en in het bijzonder schoolmethodes, bestaan vaak uit verschillende onderdelen: een handboek voor de leerkracht, een voor de leerling, oefenboeken, een extra volume met illustraties, ... Het geheel van deze bij elkaar horende onderdelen wordt een schoolmethode genoemd.

Strikt genomen zou elk onderdeel als een afzonderlijke monografie kunnen beschouwd worden en dus afzonderlijk in een bibliografisch record worden beschreven. Bovendien worden schoolboeken regelmatig (soms zelfs elk schooljaar) opnieuw uitgegeven. Ook deze opeenvolgende edities zouden in principe in afzonderlijke bibliografische records moeten worden beschreven.

Omdat een dergelijke versnippering niet alleen veel catalografietijd zou kosten maar de zaken ook voor eindgebruikers behoorlijk ingewikkeld zou maken, wordt voor schoolboeken gewerkt met zogenaamde methodebeschrijvingen: de gegevens van verschillende onderdelen van een methode en van de opeenvolgende en gelijke edities worden zoveel mogelijk samengebracht in 1 bibliografisch record.

Op deze pagina vind je alle informatie die je nodig hebt bij het opstellen van een methodebeschrijving. Eerst komen een aantal afspraken die antwoord bieden op de vraag wat samen hoort en wat niet. Daarna volgt de tabel met het datamodel voor deze bibliografische records en aansluitend daarop volgen nog een aantal aandachtspunten en regels die gevolgd moeten worden bij het opstellen van methodebeschrijvingen.

Wanneer worden meerdere beschrijvingen per methode gemaakt?

Basisprincipe = opsplitsing per leerniveau

Een methodebeschrijving is een clusterbeschrijving van alle (aanwezige) materialen die behoren tot één titel/methode en die bedoeld zijn voor hetzelfde leerniveau. Er worden dus afzonderlijke beschrijvingen gemaakt per onderwijsnet, per onderwijstype en per leerjaar.

• 9993308468601471 : Isaac-aardrijkskunde. 4. Doorstroomfinaliteit – 9993308475901471 : Isaac-aardrijkskunde. 4. Dubbele finaliteit
  

Nieuwe beschrijving bij herwerking

Zolang de inhoud doorheen de opeenvolgende uitgaven ongewijzigd blijft, kunnen we dezelfde methodebeschrijving blijven gebruiken. Er wordt echter een nieuwe methodebeschrijving gemaakt als de methode volledig herwerkt wordt of als het leerboek/handboek voor de leerling (dat als basisonderdeel wordt beschouwd) grondig gewijzigd wordt.

• 9992840668401471: Facet. 5 : Godsdienst [= aangepast aan nieuw leerplan] – 9992601250501471 : Facet. 5 : Godsdienst voor 5 BSO
  

Opsplitsen van methodes met zeer veel onderdelen

Een methodebeschrijving kan worden opgesplitst wanneer de volledige methode zeer veel onderdelen omvat. Een richtlijn is een maximum van 15 tot 20 onderdelen per methodebeschrijving. Bij het opsplitsen wordt rekening gehouden met de structuur van de methode en worden samenhangende onderdelen bij elkaar gebracht, bv. opsplitsen in het pakket onderdelen voor de leerkracht en het pakket voor de leerlingen.

• 9992829527501471: Mol en beer. Leerlingenmateriaal - 9992839014001471: Mol en beer. Leerkrachtenmateriaal - 9992839013801471: Mol en beer. Differentiatiemateriaal
  

Bijkomende beschrijving van een onderdeel i.f.v. inhoudelijke ontsluiting

Wanneer een bepaald onderdeel van een methode slechts goed kan ontsloten worden door een uitgebreide beschrijving op te stellen van dat onderdeel, dan is dit toegestaan. Dat kan bv. het geval zijn voor een posterset waarvoor alle afzonderlijke posters moeten vermeld worden of een cd waarvan je de volledige inhoudstafel in de beschrijving wil opnemen. Opgelet: dergelijke beschrijvingen volgen het datamodel van het specifieke documenttype (bv. posterset = Statisch beeld, cd met liedjes = Geluidsopnames) i.p.v. die van de methodebeschrijvingen (dus niet meer vermeld in tag 020 en 505).

• 9992821353901471: Op verkenning. 6. Prentenset
  

• 9992488068501471: Katapult. 4. Posters (met in tag 246 33 $$a Katapult. 4. Materiaal voor de leerkracht. Posterset bij de handleidingen)
  

Afzonderlijke beschrijvingen voor gemeenschappelijke onderdelen

Wanneer bepaalde onderdelen vermeld moeten worden in meerdere methodebeschrijvingen, wordt er een aparte beschrijving voor opgemaakt i.p.v. dit materiaal op te nemen in de methodebeschrijving (dus niet meer vermeld in tag 020 en 505). Dat kan bv. het geval zijn voor een vademecum dat gebruikt wordt in meerdere leerjaren.

• 9993945112301471: Boon. Vademecum 2de graad. Dubbele finaliteit - bij 9993173345801471: Boon. 3. Dubbele finaliteit en 9993310801701471: Boon. 4. Dubbele finaliteit 
  

Sleutelwaarden voor schoolmethodes

Onder de noemer "Schoolmethodes" zit nog een brede waaier aan bibliografische beschrijvingen:

• Enkel een combinatie van verschillende ‘boeken’ (i.e. volumes met tekst)
  
• Een basis van één of meerdere ‘boeken’ aangevuld met andere audiovisuele materialen, objecten, ...
  

Welke hoofdsleutels gebruiken we voor didactische materialen?

902 $$r SCHOOLBOOK $$m PHYSICAL

Wat gebeurt automatisch?

• Instellen LDR 6-7: am
  
• Toevoegen RDA-velden 336-338: text – unmediated – volume
  
• Toevoegen 655 _4 $$v Didactic material
  

Wat moet de catalograaf doen m.b.t. de sleutelwaarden?

• Niets
  

902 $$r SCHOOLBOOK KIT $$m MIX

Opgelet: deze combinatie wordt dus niet gebruikt voor ‘kits’ die in het onderwijs gebruikt worden maar die niet tot een schoolmethode behoren. Dergelijk materiaal krijgt 902 $$r KIT (zie Bijzondere didactische materialen).

Beste werkwijze

• Maak een beschrijving volgens de hierboven beschreven werkwijze van SCHOOLBOEK PHYSICAL
  
• Voeg via Enhance the Record (03 enhancements) bijkomende RDA-velden toe voor de bijkomende materialen die in de methodebeschrijving zijn opgenomen.
  

Van SCHOOLBOOK naar SCHOOLBOOK KIT

In dat geval voer je de aanpassingen m.b.t. de sleutelwaarden op één van volgende manieren door:

• Bij voorkeur via Enhance the Record: door een eerste 03 enhancement door te voeren zullen ook de hoofdsleutels in tag 902 worden aangepast. De RDA-velden worden ook toegevoegd.
  
• Manueel: verander de hoofdsleutels in tag 902 in $$r SCHOOLBOOK KIT $$m MIX en voeg manueel de RDA-velden toe van de bijkomende materialen
  

BIJKOMENDE SCHOOLMETHODE-BESCHRIJVINGEN VAN EEN ONDERDEEL I.F.V INHOUDELIJKE ONTSLUITING

Deze beschrijvingen krijgen in de tag 902 $$r $$m hoofdsleutels die zo precies mogelijk overeenkomen met hun documenttype en materiaaltype, los van het feit dat het om didactisch materiaal gaat. Voorbeelden:

• Een cd met liedjes: 902 $$r MUSIC RECORDING $$m DISC
  
• Een posterset: 902 $$r POSTER $$m PHYSICAL
  
• Een spel: 902 $$r GAME $$m PHYSICAL
  
• Een speelpop: 902 $$r OBJECT $$m PHYSICAL
  

Wat gebeurt automatisch?

• Instellen sleutelwaarden in LDR, 008 en RDA-velden
  

Wat moet de catalograaf doen m.b.t. de sleutelwaarden?

• Belangrijk: bij het invoeren van deze records moet de catalograaf er zelf voor zorgen dat de beschrijving ook als didactisch materiaal herkenbaar wordt. Voeg daarom in deze beschrijvingen (via een private template of tijdens het opstellen) de tag 655 _4 $$v Didactic material toe.
  

Aandachtspunten

De onderstaande tabel bevat een overzicht van de tags die in methodebeschrijvingen (kunnen) voorkomen. Het gaat dus om een uitgebreide selectie van tags die zeer frequent (maar niet altijd) in dergelijke beschrijvingen voorkomen. Het is echter niet onmogelijk dat je op een bepaald moment bijkomende kenmerken van de methode die niet in het onderstaande datamodel terug te vinden zijn, wilt of moet toevoegen aan de beschrijving. Bijkomende tags zijn terug te vinden in het Alma LIBISnet basismodel voor bibliografische records en het nog meer uitgebreide Overzicht van tags voor bibliografische records.

In deze tabel wordt gebruik gemaakt van kleuren om een aantal belangrijke zaken te signaleren:

• Tag 902: deze tag bevat de twee hoofdsleutels voor documenttype en materiaaltype. De catalograaf is verplicht deze in te voeren. Op basis van deze hoofdsleutels worden de sleutelwaarden in het record automatisch ingesteld.
  

• Cellen die gevuld zijn met oranje: deze cellen bevatten een vaste sleutelwaarde. Deze tags zijn dan ook verplicht aanwezig in het record. De waarden in deze cellen worden bij het opslaan van het record automatisch nagekeken en waar nodig aangevuld/gewijzigd op basis van de hoofdsleutels die zijn aangebracht in tag 902 $$r [documenttype] en $$m [materiaaltype]
  

• Tags waarvoor de eerste kolom groen is ingekleurd: dit zijn tags waaraan je voor dit documenttype extra aandacht moet besteden, hetzij omdat deze tag gegevens bevat die cruciaal zijn om de beschrijving volledig te maken, hetzij omdat het gebruik en de invulling van deze tag voor dit documenttype afwijkt van de normale praktijk.
  

Tabel

Specifieke regelgeving voor methodebeschrijvingen

008: datering

Zolang opeenvolgende uitgaven van een methode slechts minimaal wijzigen, worden deze in één methodebeschrijving samengebracht. Dat betekent wel dat de datering bij opeenvolgende aanpassingen van het record telkens up-to-date moet worden gebracht. Een voorbeeld:

• Een nieuwe methode verscheen in 2015 ➤ 008 pos. 6-14 = s2015####
  
• In 2017 verschijnt een nieuwe ongewijzigde editie die wordt toegevoegd ➤ 008 pos. 6-14 = m20152017
  
• In 2020 verschijnt een licht gewijzigde editie. Ook deze wordt nog bij de methodebeschrijving gevoegd ➤ 008 pos. 6-14 = m20152020
  

041: talen

Deze tag wordt enkel gebruikt bij taalmethodes voor een andere taal dan de moedertaal van het doelpubliek, als beide talen gebruikt worden in de publicatie. Deze talen worden opgenomen in een afzonderlijk (en dus herhalend) subveld a.

100: hoofdcreator

De aanduiding van een hoofdcreator moet bij schoolmethodes met de nodige voorzichtigheid gebeuren, omdat de aanduiding van een hoofdcreator veronderstelt dat deze persoon hoofdcreator is voor alle onderdelen van de beschreven methode. Vooral bij “moderne” schoolmethodes zal dit niet zo vanzelfsprekend zijn. Bij de historische collectie zijn er wel veel uitgaven met een hoofdcreator.

245: hoofdtitel

Keuze van de hoofdtitel

Een methodebeschrijving kan verschillende bronnen hebben voor de hoofdtitel, nl de titelpagina van het basisdocument (= leerboek/handboek van de leerling), de methode als geheel en/of de website van de uitgever. We kiezen steeds voor de meest voorkomende titel als hoofdtitel.

Structuur van de hoofdtitel

De titel wordt opgebouwd door verschillende titelniveaus met elkaar verbinden via de stringmethode punt spatie (. ) en staat steeds in $$a. De volgorde waarin de niveaus aan elkaar gelinkt worden is niet strikt bepaald, maar voor de methode als geheel moeten deze wel uniform en consequent zijn. Voorbeelden :

• $$a Casse-cou. 6
  
• $$a Audace! 5. Dubbele finaliteit
  
• $$a GENIE Fysica. 4. GO!
  
• $$a Campus Nederlands 5/6
  
• $$a Leesraket. Leesbundel Lente. Aanvankelijk lezen
  
• $$a Matrix wiskunde. 4. Doorstroomfinaliteit (4/5 u)
  

Enkele afspraken naar uniformiteit:

• Onderwijstypes (LO, ASO, TSO, …) worden met hoofdletters en zonder punten geschreven.
  
• Bijkomende onderscheidingen, zoals “leerplan A/B”, of het aantal uren, worden achteraan de titel tussen () gezet indien ze worden opgenomen.
  

246: variante titels

Variante titels worden pragmatisch opgenomen met oog op de maximale opzoekbaarheid, m.a.w. wanneer ze relevante zoektermen bevatten. Belangrijk: ook in tag 246 33 worden steeds volledige en samenhangende titels opgenomen. Het veld wordt niet gebruikt om enkel de variante vormen van bepaalde woorden op te sommen.

246 13: variante titels in het werk

Soms worden enkele onderdelen van de methodebeschrijving onder een variante titel gepubliceerd. Het gaat meestal over een methode die gedurende meerdere jaren verschijnt.

246 33: variante titels door catalograaf

In functie van de opzoekbaarheid kunnen variante titels worden opgenomen, met bv. spellingsvarianten of afkortingen. Het is echter niet de bedoeling om alle mogelijkheden af te dekken.

• 245 $$a Boost! Tweede graad : Muzikale opvoeding
  
• 246 33 $$a Boost! 2e - 2de graad : Muzikale opvoeding
  


• 245 $$a Coup de pouce. 6T
  
• 246 33 $$a Coup de pouce. 6 TSO
  

500: algemene noot

505: onderdelen

Hier worden de verschillende onderdelen van de methodebeschrijving opgelijst, op overzichtelijke én consequente manier. Voor elk nieuw onderdeel wordt een nieuwe tag gebruikt. 

Opgelet! Onderdelen, die afzonderlijk worden beschreven, hetzij o.w.v. inhoudelijke ontsluiting hetzij omdat het gemeenschappelijk materiaal is, worden niet meer in de algemene methode beschreven, m.a.w. deze worden niet opgenomen in tag 505 (en 020).

Opbouw van de tag

• $$a: wordt uitzonderlijk gebruikt voor nummering, maar enkel indien de uitgever dit ook doet (bv. bij prentensets of cd’s, die inhoudelijk ontsloten worden. Deze aanduiding wordt gevolgd door spatie dubbele punt ( :) of punt ( .).
  

• $$t: deeltitel
  

• $$g: om bijkomende gegevens (functioneel!) op te nemen, meestal de paginering, begeleidend materiaal en/of de aanduiding dat het materiaal online beschikbaar is
  

Indicatoren

• Taalniveau voor taalmethodes, geclassificeerd volgens de CEFR-norm
  
• In $$a wordt het taalniveau (CEFR) ingevoerd via het keuzelijstje.
  
• $$a CEFR A2